Saturday, April 8, 2017

Prostorna kocka Pola Fostera Kejsa / imaginacijski teatar


NAPOMENA:
Ovaj tekst preuzet je iz moje knjige "Ideologija tarota" u okviru mojih Sabranih ezoterijskih spisa

Kontemplaciju na temu trodimenzionalne tarot konstelacije nazvao sam izgradnjom imaginacijskog tarot hrama, odnosno kocke poznatog američkog okultiste Pola Fostera Kejsa (Paul Foster Case, 1884-1954), koji se u osnovi upravljao prema anglosaksonskim atribucijama hebrejskih slova i tarot arkana, zatim dobrim delom u Sefer jecirahu, kao i u masonskom simbolizmu. Načelno, izgradnja ličnog hrama predstavlja kosmogonijsko delovanje u mikrokosmosu. Lični hram je univerzum u malom, odnosno imaginarni univerzum, jedan simbolički mehanizam koji omogućava fantazmičko opštenje sa makrokosmosom. U estetskom smislu lični hram je zamišljena kocka sa ovalnim svodom, poput džamije ali bez minareta, nekakva imaginarna trodimenzionalna mandala. U idealnom smislu posvećenik koji deluje u svom imaginarnom ličnom hramu nalazi se u poziciji spasitelja vlastitog mikrokosmosa. Ta vrsta izgradnje je lični revolucionarni čin, unutrašnji džihad posvećenog čoveka. U neku ruku, to je gradnja apsoluta. Tako je unutrašnji posvećenik, da se tako izrazim, u tom smislu pravi mason, majstor svog ličnog hrama, lične lože. Valter Lesli Vilmshurst kaže da se loža opisuje kao pravougaonik dugačak od Istoka do Zapada, širok od Severa do Juga, dubok od površine Zemlje do središta, a visok upravo do neba. Po Vilmshurstu ovo bi trebalo tumačiti kao aluziju na čoveka-pojedinca, pošto je sam čovek loža. Čovek-loža, idealni mason, sačinjen je od mnoštva malih masona, članova čoveka-lože, jer je, kako Vilmshurst tvrdi čovek-pojedinac složeno biće, sačinjeno od različitih svojstava i sposobnosti skupljenih u njemu u cilju njihovog harmonijskog uzajamnog delovanja i izgrađivanja svrhe života. Uvek se valja setiti da je u Masoneriji sve slika čoveka.

Organizam čoveka-lože, odnosno simboličkog idealnog masona, predstavljen je četvorouglom, odnosno četvorostranom građevinom. Vilmshurst kaže da je to u skladu sa starim doktrinama o broju četiri kao aritmetičkom simbolu svega što ima fizički oblik i što je vidljivo. U tom kontektstu broj tri predstavlja Duh, koji je nevidljiv i nema fizički oblik. I kabalistički, broj četiri, koji pripada sefiri Hesed, nalazi se prvi ispod tzv bezdana, odnosno tačke prelaska iz apstraktnog u konkretno i obrnuto. Govoreći o dubini i visini Lože, Vilmshurst naglašava da se dubina odnosi na odstojanje i razliku između ljudskog i najvišeg božanskog nivoa svesti, dok je visina područje svesti koje nam je pristupačno, pošto smo potpuno razvili svoje sposobnosti, bezgranično. Pročitajmo malo Vilmshursta:
„Četvorostranost Lože podseća na to da je ljudski organizam sastavljen od ta četiri elementa u ravnotežnoj srazmeri. Voda predstavlja fizičku prirodu, Vazduh mentalnu, Vatra volju i snagu živaca, dok je Zemlja gustina u kojoj su druge tri učvršćene i zamotane... Istok Lože predstavlja čovekovu duhovnost, njegov najviši i najduhovniji oblik svesti, koji je kod većine ljudi vrlo malo razvijen, ako je to uopšte, ali je još uvek latentan i uspavan i postaje aktivan samo u momentima teške i duboke emocije. Zapad, (ili strana polarno protivna Istoku) predstavlja njegov normalni um, svest koju upotrebljava u svakodnevnim poslovima ovoga sveta, njegovu sklonost prema materijalnom, ili, kako bismo mogli reći, njegov „zdrav razum“. Sredina između Istoka i Zapada jeste Jug, kuća na pola puta i stecište duhovne intuicije i razuma, tačka koja označava apstraktnu intelektualnost, a naša intelektualna snaga se razvija do svog vrhunca upravo kao što Sunce doseže svoj podnevni sjaj na Jugu. Antipodna tačka mu je Sever, sfera mraka i neznanja, koja se odnosi samo na čulne reakcije i utiske koji se primaju na taj najniži i najnepouzdaniji način percepcije, na našu fizičku čulnu prirodu. Tako četiri strane Lože ukazuju na četiri različita, ujedno progresivna, oblika svesti koji nam stoje na raspolaganju. To su čulni utisci (Sever), razum (Zapad), intelektualna ideacija (Jug) i duhovna intuicija (Istok).“ Volter Lesli Vilmshurst, Značenje slobodnog zidarstva, Chrysopeia, Beograd, 1998, str 52.
Na to bih dodao paralelu kineske tradicije. Naime, Fu-Hsijev raspored Ji đing trigrama istok predstavlja solarnim trigramom Li (Vatra), dok je zapad – lunarno Kan (Voda). Jug je Qian (Nebo), a sever – telursko Kun (Zemlja).


Lični imaginacijski hram, u okultnom smislu, ima svrhu da podrži i ojača suptilnu mikrokosmičku strukturu za spuštanje svetlosnog krsta, odnosno izlivanje svetlosti iz makrokosmosa u mikrokosmos, iz heksagrama u pentagram, iz nebeskog kruga u zemaljski krug, iz suptilno-svetlosnog u imaginacijsko. Slikovito rečeno, to je soba u kojoj ćemo dočekati boga. Kada se to desi i ukoliko se desi, onda se može reći da je čovek prihvaćen od strane sila višeg poretka. Tada se novi čovek rađa a stari umire, briše se staro vreme a započinje novo. Prethodno čovek upada u stanje ličnog haosa, raspada stare ličnosti, mešanjem njenih elemenata. Isti je mehanizam začinjanja novog eona, novog modaliteta vremena. Pogledajte tarot kartu Sud, odnosno Krolijev Eon. U Krolijevoj interpretaciji dolazi mladi bog Horus sa prstom na usnama pokazujući znak tišine kojim se označava novi početak i kraj opšte zbrke, kada mrtvi ustaju, duhovi prelaze na ovu stranu, sve se meša, ne bi li sve utonulo u stvaralačku tišinu novog stvaranja. U svrhu razmatranja trodimenzionalne tarot kocke, neću ići toliko daleko, već je cilj uočiti odnose između karata onako kako ih je postavio Kejs. Naravno, svako može, u skladu sa vlastitim viđenjem, načiniti sebi imaginarnu kocku sa nekim drugačijim rasporedom. Ovde dajem primer sa pratećim smernicama koje su u skladu sa shvatanjima okultista. Sve što je potrebno uraditi jeste u imaginaciji projektovati strukturu tako da se utisne u memoriju i posluži kao noseća simbolička infrastruktura za pamćenje i povezivanje.

Zamislimo da se nalazimo u sredini velike kocke sa ovalnim svodom. Sedam dvostrukih slova hebrejskog alfabeta: bet (Čarobnjak), gimel (Papesa), dalet (Carica), kaf (Točak sreće) peh (Kula) reš (Sunce) i tau (Svet) simbolički čine njene strukturne elemente. Ta kocka je hram. Visina hrama označena je slovom bet. Slovo bet (kuća, Merkur ili Mesec) je gornja ravan, iznad naše glave. Bet, odnosno kuća, u ezoterijskom smislu jeste Kuća Božja, ali i oltar.[1] Hebrejsko slovo bet odgovara pojmu kuće. Dakle, bet se nalazi gore, odnosno pada odozgo poput meteora. Zapravo, bet i jeste glif za meteorit. To je sveti kamen Boginje, a Boginja je Mesec. Iz tog razloga je ustanovljena analogija između slova bet i Meseca. Međutim, bet ima funkciju glasnika, budući da prenosi poruku nebesa, otud povezivanje ovog slova sa prirodom Merkura. Dubina hrama predstavljena je slovom gimel, koje je u ovom smislu simbol donje ravni, odnosno ravni na kojoj stojimo. Magistrala koja povezuje visinu i dubinu, bet i gimel, je alef (Luda) čija je priroda Vazduh. Isto tako, to bi moglo biti i taktilno slovo mem čija je elementarna atribucija Voda. Mirča Elijade navodi jedno jevrejsko predanje koje kaže kako je stena jerusalimskog hrama sezala duboko u podzemne vode. On to poredi sa legendom o Vavilonu, koji je podignut na bab-apsi (dveri Apsu), čime se označavaju vode prvobitnog haosa. Pošto smo u mašti okrenuti ka istoku, ispred nas se nalazi slovo dalet, koje predstavlja vrata, prolaz. Na zapadu, odnosno iza naših leđa u mikrokosmičkom prostoru nalazi se slovo kap. Zamišljena linija koja spaja dalet i kap je vodeno mem (Obešeni), voda koja izvore na istoku i uliva se ka zapadu. Na jugu, sa naše desne strane je slovo reš, a na severu, levo, slovo peh. Sever i jug povezani su vatrenim slovom šin (Sud). U sredini zamišljene kocke, koja bi trebalo da se nalazi između naših očiju, imamo tau, odnosno krst, koje predstavlja onog ko je primio zakon, pomazanika, krštenog ili označenog adepta. Tau je imaginacijski položaj koji zauzimamo, gledište sa kojeg posmatrajući zidamo.

Tako kroz kabalističke atribucije i rasporede dobijamo osnovnu konturu ličnog hrama čime su povezane elementarne i planetarne prirode. Zmija je onaj koji se poistovećuje sa krstom u središtu kocke. Kada kabalističku kocku izvrnemo u oktahedron dobijamo merkabu, božansko vozilo. Dakle, sve ukazuje na strukturu koja može biti fiksna ali i pokretna, poput kamena koji pada sa neba ili kamena koji drži osovinu neke građevine, odnosno oltara. Reč je o principu koji povezuje Nebo i Zemlju, čime aktuelizuje onog ko se poistovetio sa krstom u sredini imaginarne kabalističke kocke. Preostala slova hebrejskog alfabeta povezuju šest referentnih prostornih tačaka međusobno.

Slovo he (Car) predstavlja severoistok, odnosno levu ivicu imaginarne kocke koja povezuje severnu, levu stranu (peh / Kula) i prednju istočnu stranu (dalet / Carica).
Slovo vav (Papa) predstavlja jugoistok, odnosno desnu ivicu kocke i povezuje prednju istočnu stranu (dalet / Carica) sa južnom desnom stranom (reš / Sunce).
Slovo zain (Ljubavnici) predstavlja istočnu visinu, odnosno prednju gornju ivicu koja povezuje prednju istočnu stranu (dalet / Carica) i gornju stranu (bet / Čarobnjak).
Slovo het (Kočija) predstavlja istočnu dubinu, tj prednju donju ivicu koja povezuje prednju istočnu stranu (Carica) sa donjom stranom (gimel / Papesa).
Slovo tet (Snaga) predstavlja severnu visinu, odnosno gornju levu ivicu koja povezuje gornju stranu (bet / Čarobnjak) sa severnom levom stranom (peh / Kula).
Slovo jod (Pustinjak) predstavlja severnu dubinu, odnosno donju levu ivicu koja povezuje donju stranu (gimel / Papesa) sa severnom levom stranom (peh / Kula).
Slovo lamed (Pravda) predstavlja severozapadnu ivicu (iza, levo) koja povezuje zadnju, zapadnu stranu (kap / Točak sreće) sa severnom levom stranom (peh / Kula).
Slovo nun (Smrt) predstavlja jugozapadnu ivicu (iza, desno) koja povezuje zadnju, zapadnu stranu (kap / Točak sreće) sa južnom desnom stranom (reš / Sunce).
Slovo samek (Umerenost) predstavlja zapadnu visinu, odnosno zadnju gornju ivicu kocke koja povezuje zadnju, zapadnu stranu (kap / Točak sreće) i gornju stranu (bet / Čarobnjak).
Slovo ajin (Đavo) predstavlja zapadnu dubinu, odnosno zadnju donju ivicu kocke koja povezuje zapadnu stranu (kap / Točak sreće) sa donjom stranom (gimel / Papesa).
Slovo cadi (Zvezda) predstavlja južnu visinu, odnosno desnu gornju ivicu kocke koja povezuje južnu desnu stranu (reš / Sunce) i gornju stranu (bet / Čarobnjak).
Slovo kof (Mesec) predstavlja južnu dubinu, odnosno desnu donju ivicu kocke koja povezuje južnu desnu stranu (reš / Sunce) sa donjom stranom (gimel / Papesa).


Sve što je potrebno za početak, jeste da posvećenik zamisli sebe u središtu ovako uspostavljene imaginacijske strukture, poistovećujući središte svoje lobanje (tzv treće oko) sa pozicijom slova tau. Posvećenik se okreće ka istoku prolazeći svešću svaku od ivica i strana kocke izraženih kartama, vizuelizujući njihov smisao, nižući pojmove u skladu sa adekvatnim analogijama. Sada dolazimo do definicije smisla ličnog kosmogonijskog delovanja posvećenika, a to je stvaranje psiholoških i energetskih pretpostavki za okretanje svesti ka metafizičkom Istoku, ka stanju večite potrage. Taj Istok jeste onaj Večni Istok, koji je zapravo sever u mundanoj perspektivi, ukazuje na pol kao uzvišenu tačku univerzuma, a čiji je vidljivi simbol zvezda Severnjača. Anri Korbin je kao lajtmotiv iranske sufijske literature naveo upravo potragu za tim Istokom koji nije smešten niti ga je moguće smestiti na geografskim mapama:
„Taj Orijent nije sadržan niti u jednoj od sedam klima (kešvar); on je, zapravo, osma klima. A pravac kojim nas „osma klima“ želi usmjeriti u potrazi, nije u horizontali nego u vertikali. Taj mistički nadosjetilni Orijent, mjesto Polaska i Povratka, predmet vječne Potrage, jest nebeski pol; on jeste taj Pol, jedan krajnji sjever, tako dalek da predstavlja kapiju dimenzije onostranog.“ Henry Corbin, Svjetlosni čovjek u iranskom sufizmu, Ibn Sina, Sarajevo, 2003, str. 23. Henry Corbin, 1903–1978, francuski filozof, teolog i iranolog.
Korbin ukazuje na značaj tradicionalnog geocentričnog modela univerzuma kao svojevrsne mandale čiji je smisao prevashodno metafizički te ne korespondira kriterijumima empirijske nauke vulgarnog racionalizma. Povodom toga on kaže:
„To je ona mandala koju, potom, priliči motriti kao sredstvo za ponovno pronalaženje dimenzije sjevera unutar njene simboličke snage, one snage kojom ona otvara kapiju onostranoga. To je onaj sjever koji je „izgubljen“ u času kada je, revolucijom ljudske prisutnosti, revolucijom načina te prisutnosti u svijetu, Zemlja se zatekla „izgubljenom u nebu“. „Izgubiti sjever“ znači ne moći više razlikovati Raj i Pakao, anđela i demona, svjetlost i sjenu, nesvjesnost i nadsvjesnost. Prisutnost lišena okomite dimenzije, svedena na potragu za smislom jedne historije koja namiče autoritet historiografskim činjenicama, nemoćna dosegnuti oblike u značenju onog uzvišenijeg, obnoviti nepomični polet gotičkim lukovima, ali stručna nametnuti bespremačne besmislice.“ Korbin, isto, 24-25.
Iz predočene perspektive biva jasna svrha i metafizički smisao geocentričnog modela koji je odbačen upravo u vreme renesanse. Geocentrični model univerzuma je zapravo simbolički oblik antropocentrizma jer čoveka stavlja u njegovo središte čime potvrđuje ljudsko biće kao mikrokosmos. Heliocentrični, a potom ne-centrični (naučni) model, čoveka izbacuje u kosmički ambis, lišavajući ga poznate strukture i hijerarhije prostornih oznaka, simbola, pojmova, božanstava ili božanskih aspekata. Lišavanjem antropocentričnog uporišta i suočavanjem sa perspektivama beskraja čovek biva izgubljen pa mu ostaju dve mogućnosti: da se spasonosno preobrazi ili pak rasprši u ambisu ne-centričnog univerzuma. Jedini način spasonosnog preobražaja jeste da tačku u ambisu u kojoj bitiše proglasi središtem univerzuma. Pošto čovek bitiše na Zemlji, onda potvrđivanje tačke bitisanja za centar sveta vodi ka svojevrsnom geocentrizmu, čime se zatvara krug. Dakle, ne odričimo se Zemlje jer beskraj univerzuma je neuhvatljivi hologram. Zanimljivo da je dekompozicija geocentrizma i antropocentrizma istorijski propraćena širenjem sekularizma, odnosno racionalizma.


[1] O betilu u biblijskoj interpretaciji vidi epizodu o Jakovljevom snu, Knjiga postanka, 28:11-13 i 16-19.